เรื่อง: วีรพงษ์ สุนทรฉัตราวัฒน์

ข้อมูลหนังสือ:
ความโดดเดี่ยวของจำนวนเฉพาะ
เปาโล จอร์ดาโน เขียน
ธิดารัตน์ เจริญชัยชนะ แปล

เมื่อนักคณิตศาสตร์เฝ้ามองปรากฎการณ์การระบาดของโควิด-19 เขามองเห็นแบบแผนของเรื่องราวผ่านจำนวนและตัวเลข แต่ในสายตาของนักนวนิยาย เขาย่อมเห็นความโกลาหลของความสัมพันธ์ที่ทั้งแยกขาดและหลอมรวมของมนุษย์

ในหนังสือที่ตีพิมพ์ในภาคภาษาไทยเมื่อปี 2020 โดยสำนักพิมพ์อ่านอิตาลี ชื่อในการแพร่ระบาด (Nel contagio) เป็นทั้งการคำนวณผลลัพธ์ให้กับบรรทัดว่างที่ไร้คำตอบ เพราะในช่วงเวลาของการระบาด เราไม่รู้อะไรมากนักเกี่ยวกับไวรัสโคโรนา แต่สิ่งที่ความเรียงชิ้นนี้เผยให้รับรู้ก็คือความสัมพันธ์ที่ทั้งโดดเดี่ยวและเป็นหนึ่งเดียวในห้วงการระบาดของมนุษย์

เปาโล จอร์ดาโน เป็นทั้งนักคณิตศาสตร์และนักนวนิยาย

ในช่วงเวลาของการกักตัวเอง จอร์ดาโนใคร่ครวญเรื่องการนับจำนวนในช่วงที่โลกหยุดนิ่งและทุกสิ่งแยกห่าง เพราะแม้แต่เครื่องบินที่บินผ่านท้องฟ้าในวันเงียบราวที่รโหฐาน – เขาก็นับ

ในสายตาของนักคณิตศาสตร์ เขามองเห็นโลกเฝ้าแต่นับจำนวนสิ่งต่างๆ นับทั้งรูปธรรมและนามธรรม ไม่ว่าจะนับจำนวนผู้ติดเชื้อและผู้รักษาหาย จำนวนผู้เสียชีวิต จำนวนผู้เข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล นับวันที่ไม่ได้ไปโรงเรียน นับจำนวนหน้ากากอนามัยและชั่วโมงที่เหลือก่อนรู้ผลการตรวจเชื้อ

เรานับจำนวนกิโลเมตรจากพื้นที่เสี่ยงและนับห้องในโรงแรมที่ถูกยกเลิก เรานับจำนวนความสัมพันธ์ของเรา ความเสียสละของเรา และเราก็นับวัน นับแล้วนับอีก โดยเฉพาะอย่างยิ่งวันที่คั่นเราห่างจากการสิ้นสุดของภาวะฉุกเฉิน

ประโยคหนึ่งแสนสามัญแต่งดงาม บอกว่า

การแพร่ระบาดหนุนนำให้คิดว่าเราเป็นส่วนหนึ่งของสังคม มันบังคับให้เราใช้ความพยายามทางจินตนาการในแบบที่เราไม่ชินในสถานการณ์ปกติ บังคับให้มองเห็นตัวเราเกี่ยวพันกับคนอื่นอย่างแยกไม่ออก และคำนึงถึงพวกเขาเมื่อตัดสินใจในแต่ละเรื่อง ในช่วงแพร่ระบาดเราทั้งหมดรวมกันเป็นชีวิตเดียว ในช่วงแพร่ระบาดเราเป็นชุมชน

ประโยคดังกล่าวชวนให้เราครุ่นคิด ในสถานการณ์ปกติ เราล้วนแยกขาดจากผู้อื่น ปิดกั้นตนในโลกเฉพาะ จนเราต้องคิดอีกครั้ง ความโดดเดี่ยวหรือการรวมหมู่ อย่างไหนคือธรรมชาติของมนุษย์ เราเป็นสัตว์ที่มีภาวะเลขคู่หรือเลขคี่

มัตเตียและอลิเช จะมีชีวิตอย่างไรหากทั้งสองต้องใช้ชีวิตในช่วงเวลาของการระบาด

มัตเตียและอลิเช เป็นตัวละครนำในนวนิยายเล่มแรกที่เขาเขียนขึ้นเมื่อปี 2008 ตอนนั้นจอร์ดาโนอายุ 26 ปี ความหลงใหลในคณิตศาสตร์ปรากฎบนชื่อหนังสือ ‘จำนวนเฉพาะ’ (Prime number) ถูกนำมาใช้เป็นเครื่องละเล่นทางวรรณกรรม เป็นเมตาฟอร์ให้กับชีวิตของมัตเตียกับอลิเช และอาจรวมถึงตัวละครตัวอื่นๆ ที่ผู้อ่านอาจมองข้าม ไม่นับพวกเขาเป็นจำนวนเฉพาะ

จำนวนเฉพาะสามารถหารด้วย 1 และตัวมันเองเท่านั้น นี่คือเงื่อนไขที่ทำให้จำนวนเฉพาะแตกต่างไปจากตัวเลขในลำดับจำนวนต่างๆ แต่มัตเตียพบตัวตนของเขาเรียงร้อยอยู่ในจำนวนที่นักคณิตศาสตร์เรียกว่า ‘จำนวนคู่แฝดเฉพาะ’ ซึ่งเป็นคู่จำนวนเฉพาะที่อยู่ใกล้กัน แต่ “เลขคู่คั่นกลางทำให้คู่แฝดทั้งสองไม่ได้สัมผัสกันอย่างแท้จริง”

      จอร์ดาโนใช้ลักษณะของจำนวนเฉพาะคู่แฝดเปรียบเปรยถึงมัตเตียและอลิเช ถ้ามัตเตียเป็น 11 อลิเชก็เป็น 13 ถ้าอลิเชเป็น 17 มัตเตียก็เป็น 19 ทั้งสองเป็นจำนวนเฉพาะที่จะมีเลขคู่คั่นตรงกลางเสมอ

            ตัวละครของจอร์ดาโนแปลกประหลาด เหินห่าง เก็บตัว เก็บกด อินโทรเวิร์ต เนิร์ด เย็นชา เงียบเชียบ เกลียด แต่แอบรัก “เขาปฏิเสธโลก ส่วนเธอเหมือนถูกโลกปฏิเสธ”

            มัตเตียใช้ชีวิตในแบบที่พร้อมจะจากไปที่อื่นได้ทุกเมื่อ เป็นชีวิตที่ถ้าเขาหายไป ผู้คนจะไม่ตั้งคำถามถึงช่วงเวลาที่ดำรงอยู่ เขาเติบโตขึ้นมาจากบาดแผลในวัยเด็ก ด้วยการเป็นต้นเหตุทำให้น้องสาวฝาแฝดกลายเป็นบุคคลสูญหาย เขาหมกหมุ่นในโลกของตัวเอง โลกที่ขับเคลื่อนด้วยคำอธิบายทางคณิตศาสตร์และกายภาพของฟิสิกส์ เขามองตุ้มหูแกว่งไปมาที่ปลายหูของผู้หญิงสวย พลางคิดถึงห่วงสีทองที่มีเส้นผ่าศูนย์กลางห้าเซ็นติเมตร “มันแกว่งในลักษณะซับซ้อน เขาพยายามถอดมันตามแกนของระบบพิกัดคาร์ทีเซียน ขนาดของตุ้มหูและการตัดกันกับผมสีดำขลับของนาเดียทำให้เขานึกถึงสิ่งไร้ยางอายจนเกือบถึงขั้นอนาจาร ซึ่งทำให้เขาหวาดกลัวและปลุกอารมณ์ในเวลาเดียวกัน”

          เขาเป็นเหมือนผ้าพับไว้ในห้องนอนแสนเศร้าที่ข้างใต้ซ่อนระเบิดไดนาไมต์ มีศักยภาพในการทำลายทั้งตัวเองและผู้อื่น

            บุคลิกข้างต้นดึงดูดความสนใจอลิเช เธอเป็นโรคเกลียดอาหาร คำนวณทุกอย่างที่จะต้องกินเป็นหน่วยกรัมและแคลอรี่ เธอเติบโตขึ้นมาจากบาดแผลในวัยเด็ก แผลแรกเกิดขึ้นกับขาของเธอที่่เกิดอุบัติเหตุขณะฝึกซ้อมสกีในวัยเด็ก พ่อเป็นผู้เคี่ยวเข็ญ ผลก็คือเธอเกลียดทั้งสกีและพ่อ

            แผลต่อมาเกิดในช่วงวัยรุ่น เธอแอบไปสักรูปดอกวิโอลาไว้ที่รอบสะดือตอนอายุ 15 หวังจะเอาใจเพื่อนชื่อเดียวกับรูปดอกไม้ที่สัก แต่ไม่ได้รับมิตรภาพคืนกลับจากฝ่ายตรงข้าม ดอกวิโอลาจึงกลายเป็นบาดแผลแทนรอยสัก

กระทั่งแผลสุดท้ายในฉากปิดของนวนิยายที่สร้างให้ตนเองและคนที่รักมาตลอด และแม้นวนิยายจะจบลงไปแล้ว เราก็เชื่อว่าบาดแผลใหม่ๆ จะเกิดขึ้นแก่ทั้งสองอีก

            ความละเอียดลออในการบรรยายอากัปกิริยาของตัวละคร การใช้ความเปรียบสวยงามในการอุปมาอุปไมย เป็นสิ่งที่ปรากฎตลอดทั้งเล่ม จอร์ดาโนอธิบายความรู้สึกนึกคิดของตัวละครทุกตัวที่แสงไฟของนวนิยายส่องถึง เขาไม่ปล่อยให้ใครเป็นเพียงพร็อพประกอบฉาก แต่กลวิธีการเขียนที่แยบคายทำให้ตัวละครทุกตัวล้วนแบกเรื่องราวหนักอึ้งของตนแม้ผู้เขียนจะเล่าเรื่องของเธอเพียงไม่กี่บรรทัด แต่ผู้อ่านรับรู้ถึงน้ำหนักและเส้นนำสายตาไปยังภูมิหลังของชีวิต

แบบแผนการเขียนของจอร์ดาโนทำให้สิ่งที่ยากแก่การอธิบายเป็นคำพูดปรากฎเรียงตัวราวกับตัวเลขในแถวแนวของจำนวน ง่ายต่อการนับและทำความเข้าใจ

            แล้วอะไรคือสิ่งที่ยากแก่การอธิบายเป็นคำพูด จอร์ดาโนแสดงให้เห็นถึงภาวะกระอักกระอ่วนระหว่างความสัมพันธ์ที่ไม่ลงรอยที่ควรจะลงรอย พวกเขาไม่ได้บาดหมางกัน ควรประคับประคองกันด้วยซ้ำ แต่เหมือนมีเลขคู่มาคั่นตรงกลาง เป็นอุปสรรคทำให้พวกเขาไม่สามารถเปิดเผยความรู้สึกแก่กันด้วยคำพูดหรือแม้แต่การกระทำที่ตรงไปตรงมา มันจึงทำให้พวกเขาห่างเหิน ประดักประเดิด กระอักกระอ่วน แยกขาด หายลับไปจากกัน

ความไม่ลงรอยในความสัมพันธ์ระหว่างคนในครอบครัวและระหว่างความรักของคนสองคน ถูกเล่าออกมาอย่างหมดจดและประณีต พวกเขาพยายามจะรักกันแต่เลขคู่มากั้นขวางกีดกันทำให้ทุกอย่างยุ่งยากไปเสียหมด เช่น

            3 . พ่อพยายามจะเอื้อมไปจูบแก้มลูกชาย แต่เข็มขัดนิรภัยได้รั้งเขาไว้อย่างประดักประเดิด

            5. แม่ซ่อนความปรารถนาที่แท้ เธอหวังว่า “เขาจะหายไปจากบ้านหลังนี้” เธอภาวนาให้ลูกชายตัดสินใจรับทุนไปศึกษาต่อที่ดินแดนไกลบ้าน เพราะรอบกายเขาแผ่ความเศร้าที่ทำให้เธอเศร้าและหดหู่ไปด้วย

            7. อลิเชคือตัวเลข 9 ที่รั้งให้เขาเป็นหมายเลข 7 ถ้าไม่มีเธอ เขาคงตัดสินใจจากเมืองนี้ไปเรียนต่อในมหาวิทยาลัยชั้นนำที่ให้ทุน แต่เธอคือจำนวนเฉพาะคู่แฝดของเขาที่ถูกคั่นด้วยเลขคู่ อลิเชก็คิดไม่ต่างจากเขา เธอต้องการเขา ในรอยต่อของทางแยก เธอปรี่มาหาเขาถึงบ้าน ด้วยความรู้สึกที่ยังไม่สามารถระบุชื่อเรียก ก็ทั้งๆ ที่ก่อนหน้านี้เขามีเธอเป็นแม่เหล็กแผ่นเดียวที่ดึงดูดให้เลือกที่จะอยู่เมืองนี้ต่อแทนการรับทุน แต่เมื่อเธอบุกมาถึงบ้าน มันทำให้เธอกลายเป็นใครอีกคนที่ไม่ใช่อลิเชที่เขาอยากให้เธอกระโดดข้ามเลขคู่ที่ขวางกั้นมาอยู่ใกล้ แต่พอกระโดดข้ามมาจริง เขากลับมองหาเลขคู่มากั้นขวาง

            9. แม้จะต่อต้านพ่อเสมอมา แต่บางขณะ อลิเชก็รู้สึกสงสารพ่อ เขาใช้ชีวิตชราเพียงลำพังกับหน้าหนังสือพิมพ์ บางขณะเธออยากเข้าไปกอดเขา เล่าเรื่องทุกข์ยากภายในอันโดดเดี่ยวให้เขาฟัง ขอคำแนะนำว่าลูกควรทำอย่างไร แต่ชั่วขณะต่อมา ความคิดนี้ก็ทำให้เธอขนลุก 

            จอร์ดาโน เคยให้สัมภาษณ์ไว้ถึงความเชื่อมโยงระหว่างคณิตศาสตร์และนวนิยาย การพิสูจน์ทราบทางคณิตศาสตร์ต้องการคำตอบที่ชัดเจนระหว่างถูกกับผิด ขณะที่วรรณกรรมอยู่ตรงกลางระหว่างถูกกับผิด จริงกับลวง ดังนั้นวรรณกรรมจึงมีศักยภาพในการเผยให้เห็นความคลุมเครือของชีวิต

            ความโดดเดี่ยวของจำนวนเฉพาะ เล่าชีวิตในช่วงเวลากว่า 30 ปี ตั้งแต่วัยเด็กกระทั่งเติบโตเป็นผู้ใหญ่วัยกลางคนของมัตเตียและอลิเช พวกเขารักกันแต่ก็ปรารถนาจะใช้ชีวิตลำพัง พวกเขาต้องการพูดแต่ทำได้แค่นิ่งเงียบ พวกเขาต้องการรักแต่ไม่สามารถก้าวข้ามเลขคู่ที่คั่นตรงกลางได้ พวกเขาต้องการหลอมรวมแต่เลือกที่จะแยกขาด พวกเขาต้องการคงอยู่แต่เลือกที่จะหายจากกันไป

            ความละเอียดละออเหมือนนักคำนวณ การหมิ่นเหม่อยู่บนรอยต่อระหว่างความถูกและผิดอย่างนักประพันธ์ เผยให้เห็นความกำกวมของความสัมพันธ์และความซับซ้อนของชีวิตได้กระจ่างชัด

            ในห้วงของการระบาดของโควิด-19 จอร์ดาโนในวัย 38 ได้เผยคำตอบหนึ่งให้แก่คำถามหนึ่งที่เขาเผลอตั้งโจทย์เอาตอนเขียน ความโดดเดี่ยวของจำนวนเฉพาะ ตอนอายุ 26 ผู้อ่านเดินมาเจอจึงก้มลงพิจารณา

            มนุษย์ล้วนแต่โดดเดี่ยวอย่างเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน ไม่ว่าจะอยู่ในห้วงแห่งการระบาดหรือไม่ เราล้วนแต่เชื่อมโยงกันเป็นชุมชน แต่ก็โดดเดี่ยวมาตั้งแต่บุพกาล

---

บทความล่าสุด